|
Traàn Tieãn Khanh (11/2004) |
|
Trong nhöõng naêm gaàn nay coù nhieàu daáu hieäu cho thaáy söï haâm noùng toaøn caàu (global warming) ñaõ thöïc söï xaûy ra vaø ñang gaây nhieàu aûnh höôûng veà khí haäu vaø toån thaát traàm troïng veà nhaân maïng vaø kinh teá khoâng rieâng gì ôû Vieät Nam maø treân khaép theá giôùi. Trong khi mieàn Taây Hoa Kyø ñang bò khoâ haïn traàm troïng vaø naïn chaùy röøng, mieàn Ñoâng Hoa Kyø laïi bò nhöõng traän baõo luït vaøo muøa heø vaø baõo tuyeát muøa ñoâng. Vaøo hai thaùng 9 vaø10 2004 vöøa qua, coù ba côn baõo lôùn lieân tieáp xaõy ra ôû tieåu bang Florida, gaây toån thaát naëng cho nhieàu tieàu bang doïc bôø bieån Ñaïi Taây Döông. Mieàn Baéc Hoa Kyø vaø Gia naõ Ñaïi ñaõ bò teâ lieät vì baêng giaù trong nhöõng thaùng ñaàu naêm 2004, vôùi nhieät ñoä xuoáng thaáp chöa töøng thaáy trong voøng 100 naêm qua. ÔÛ AÂu chaâu, trong muøa heø 2003 ñaõ coù hôn 20,000 ngöôøi thieät maïng vì quaù noùng trong nhieàu ngaøy ôû Phaùp vaø caùc nôi khaùc. ÔÛ AÙ Chaâu, trong khi mieàn nam Trung Quoác vaø Vieät Nam ñang bò haïn haùn, vuøng duyeân haûi Ñaøi Loan, Ñaïi Haøn vaø Nhaät Baûn laïi bò taøn phaù bôûi nhieàu côn baõo. Rieâng taïi Vieät Nam, maëc daàu hieän nay ñang vaøo muøa möa, nhieàu nôi ñang bò khoâ haïn traàm troïng vì thieáu möa. Trong hai naêm 2003 vaø 2004, chæ coù vaøi ba côn baõo nhoû ñaõ vaøo bôø bieån nöôùc ta. Vì ít baõo neân löôïng möa ñaõ giaûm ñeán 50-60% so vôùi trung bình haøng naêm. Möïc nöôùc soâng Hoàng ñaõ xuoáng möùc thaáp nhaát trong gaàn 40 naêm qua. Nhieàu nôi ôû mieàn Trung cuõng thieáu möa, nhaát laø vuøng Taây Nguyeân. Thaùng 10 thöôøng laø thaùng coù nhieàu möa nhaát ôû mieàn Trung. Nhöng naêm nay laïi raát ít möa, vaø ñaây cuõng laø ñieàu hieám khi xaûy ra. ÔÛ mieàn Nam, möïc nöôùc soâng Cöûu Long cuõng ñaõ xuoáng möùc thaáp chöa töøng thaáy, laøm nöôùc maën xaâm nhaäp vaøo noäi ñòa ñeán 50 km nhö ôû Traø Vinh vaø Baïc Lieâu. Hieän nay coù haøng ngaøn maãu ruoäng luùa vaø hoa maøu bò khoâ heùo vì naïn khoâ haïn. Theo thoáng keâ cuûa Cô quan Baûo veä moâi tröôøng cuûa Lieân Hieäp Quoác (United Nations Environmental Programme Finance Initiative), nhöõng bieán ñoäng khí haäu ñaõ gaây ra thieät haïi leân ñeán 60 tyû Myõ kim trong naêm 2003 vaø 55 tyû Myõ kim trong naêm 2002. Cô Quan Y Teá Theá Giôùi (World Health Organization) cuõng ñaõ öôùc tính hieän nay coù khoaûng 160,000 ngöôøi bò thieät maïng haøng naêm do nhöõng bieán ñoäng thaát thöôøng vì thôøi tieát (baõo, luõ luït, suït ñaát, noùng böùc, khoâ haïn ). Nhöõng bieán ñoäng thôøi tieát keå treân laø moái ñe doïa nghieâm troïng cho toaøn theá giôùi. OÂng David Anderson, Boä Tröôûng Moâi Tröôøng Gia Naõ Ñaïi, ñaõ tuyeân boá vaøo thaùng 2 -2004 raèng nhöõng bieán ñoäng naøy seõ taøn haïi nhieàu hôn caû naïn khuûng boá, vì haøng traêm trieäu ngöôøi seõ phaûi boû nhaø ra ñi vaø gaây neân nhöõng thaûm hoïa khoác lieät. Theo oâng Anderson, khuûng boá laø moái lo ngaïi haøng ñaàu hieän nay cuûa nhieàu quoác gia treân theá giôùi, nhöng veà laâu veà daøi, bieán ñoäng khí haäu seõ trôû neân quan troïng hôn, vì chuùng buoäc chuùng ta seõ phaûi thay ñoåi ñeå ñaùp öùng neáu muoán soáng coøn treân haønh tinh naøy. Trong thôøi gian gaàn ñaây coù nhieàu khaûo cöùu khoa hoïc cho bieát nhöõng bieán ñoäng khí haäu coù lieân quan ñeán söï haâm noùng toaøn caàu. Caùc thaùn khí vaø ñoäc toá, nhö carbon dioxide (CO2) vaø methane (CH4), phaùt ra töø caùc nhaø maùy ñoát than ñaù hay daàu khí, ñaõ giöõ laïi phoùng xaï laøm taêng nhieät ñoä toaøn caàu. Xaêng nhôùt töø caùc xe coä cuõng laø moät nguoàn quan troïng phaùt ra caùc thaùn khí. Caùc thaùn khí naøy ñöôïc goïi chung laø khí coù hieäu öùng nhaø kính (greenhouse gases). Truôùc theá kyû 19 (tröôùc khi coù kyõ ngheä ñoát than ñaù vaø daàu hoaû), chaát CO2 ñöôïc ño khoaûng 280 phaàn trieäu trong khoâng khí (parts per million hoaëc ppm). Caùc khoa hoïc gia ñaõ öôùc tính nhieät ñoä trung bình chæ taêng leân 0.6 ñoä Celsius (1 ñoä Fahrenheit) trong suoát theá kyû 20 vöøa qua. Hieän nay ôû ñaøi thieân vaên Mauna Loa Observatory, tieåu bang Hawaii, vôùi ñoä cao 11,141 feet (3396 m), trung bình löôïng CO2 ño ñöôïc laø 380 ppm. Theo UÛy Ban Quoác Teá veà Bieán Ñoäng Khí Haäu (International Panel on Climate Change), CO2 seõ leân ñeán khoaûng töø 650 ñeán 970 ppm vaøo naêm 2100 neáu khoâng coù caét giaûm caùc thaùn khí. Do ñoù, nhieät ñoä trung bình toaøn caàu seõ taêng leân töø 1.4 ñeán 5.8 ñoä C (2.7 ñeán 10.4 ñoä F) töø naêm 1990 ñeán 2100. Ñeå hieåu ñöôïc haäu quaû cuûa söï taêng nhieät ñoä naøy, chuùng ta neân bieát laø trong thôøi coå ñaïi baêng tuyeát (ice age), nhieät ñoä trung bình cuõng chæ laïnh hôn nhieät ñoä trung bình ngaøy nay khoaûng 5 ñoä C (9 ñoä F) maø thoâi! Caùc khoa hoïc gia hieän nay ñang duøng caùc moâ hình ñieän toaùn (computer models) ñeå tìm hieåu vaø tieân ñoaùn caùc haäu quaû cuûa söï haâm noùng toaøn caàu. Haäu quaû ñaàu tieân laø möùc nöôùc bieån seõ taêng vì caùc taûng baêng ôû Baéc Cöïc vaø Nam Cöïc seõ tan. Môùi ñaây moät khaûo cöùu goàm 300 khoa hoïc gia thuoäc taùm quoác gia trong Hoäi Ñoàng Vuøng Baéc Cöïc (Artic Council) ñaõ xaùc nhaän nhieät ñoä ôû Baéc Cöïc ñaõ taêng leân töø 2.2 ñeán 3.9 ñoä C (4 ñeán 7 ñoä F) trong voøng 50 naêm qua. Söï haâm noùng naøy ñaõ giaûm löôïng tuyeát rôi muøa ñoâng, laøm tan caùc nuùi baêng vaø nhieàu nôi ñaõ thaáy ít xuaát hieän nhöõng taûng baêng ñoùng vaøo muøa heø. Caùc khoa hoïc gia cuõng tieân ñoaùn vuøng Baéc Cöïc seõ khoâng coøn bò ñoùng baêng trong nhöõng thaùng heø vaøo cuoái theá kyû naøy. Vì baêng seõ tan ôû Baéc vaø Nam Cöïc, möïc nöôùc caùc ñaïi döông coù theå taêng ñeán 0.5 meùt (19 inches) trong theá kyû 21 naøy. Caùc quoác gia nhö Bangladesh vaø Hoaø Lan, vaø caùc thaønh phoá nhö New York, Tokyo vaø Buenos Aires, seõ bò ñe doïa traøn ngaäp vì ôû thaáp hôn möïc nöôùc bieån. Söï haâm noùng toaøn caàu cuõng seõ gaây neân nhöõng bieán ñoäng khí haäu traàm troïng taïi nhieàu nôi treân theá giôùi. Coù nôi seõ giaûm löôïng möa vaø keùo daøi naïn khoâ haïn, vaø nôi khaùc seõ keùo daøi muøa möa vaø taêng cöôøng ñoä caùc traän baõo. Haäu quaû chính laø giaûm thieåu löôïng saûn xuaát thöïc phaåm, vaø ñe doïa söï toàn vong cuûa nhieàu sinh vaät cuõng nhö thöïc vaät. Hoäi Ñoàng Theá Giôùi veà Nöôùc (World Water Council) ñaõ öôùc löôïng coù hôn 1.5 tyû ngöôøi bò aûnh höôõng bôûi baõo luït töø 1971 ñeán 1995, trong soá ñoù coù 318.000 ngöôøi bò thieät maïng vaø hôn 81 trieäu ngöôøi ñaõ laâm vaøo caûnh maøn trôøi chieáu ñaát. Ngoaøi ra söï haâm noùng ñòa caàu cuõng aûnh höôûng ñeán söùc khoeû cuûa ngöôøi daân, vì nhieät ñoä cao cuõng nhö söï lan traøn cuûa nhieàu bònh truyeàn nhieãm. Rieâng taïi Vieät Nam, söï haâm noùng toaøn caàu cuõng seõ gaây neân nhöõng haäu quaû nghieâm troïng. Nhieät ñoä trung bình seõ taêng leân khoaûng 2.5 ñoä C (4.5 ñoä F) vaøo naêm 2070. Trong voøng 30 naêm qua, möïc nöôùc bieån ñaõ taêng leân 5 cm moãi naêm. Neáu möùc nöôùc bieån coøn taêng theâm, caùc laøng maïc vaø thaønh phoá thuoäc vuøng duyeân haûi seõ bò ñe doïa traøn ngaäp. Söï haâm noùng toaøn caàu seõ aûnh höôûng ñeán gioù muøa vaø gaây neân nhöõng bieán ñoäng khí haäu nhö thay ñoåi muøa möa vaø keùo daøi naïn khoâ haïn. Noâng nghieäp seõ bò aûnh höôûng naëng, nhaát laø ôû hai vöïa luùa cuûa nöôùc ta (ñoàng baèng Soâng Hoàng vaø Soâng Cöûu Long). Rieâng ôû mieàn Nam, ngoaøi haäu quaû cuûa söï haâm noùng, löôïng saûn xuaát luùa gaïo cuõng nhö toâm caù seõ bò aûnh höôûng bôûi caùc ñaäp thuûy ñieän cuûa Trung Quoác ôû thöôïng nguoàn Vaân Nam. Hieän nay chæ coù hai ñaäp hoaït ñoäng neân aûnh höôûng xaáu cuûa caùc ñaäp naøy cuõng töông ñoái ñang coøn haïn cheá. Nhö chuùng toâi ñaõ trình baøi trong baøi Caùi Cheát Cuûa Moät Doøng Soâng, Trung Quoác seõ xaây theâm trong vaøi thaäp nieân tôùi nhieàu ñaäp vôùi hoà chöùa nöôùc khoång loà. Löôïng nöôùc soâng Cöûu Long seõ caïn kieät vaøo muøa khoâ, vì caùc ñaäp naøy seõ giöõ nöôùc ñeå chaïy thuûy ñieän. Ñaây laø hieåm hoïa ñe doïa söï soáng coøn cuûa haøng trieäu ñoàng baøo ôû ñoàng baèng soâng Cöûu Long vaø cuûa caû doøng soâng! Gioáng nhö aûnh höôûng cuûa gioøng nöôùc aám El Nino, söï haâm noùng toaøn caàu coù theå laøm giaûm ñi soá côn baõo, nhöng vì löôïng hôi nöôùc taêng leân seõ laøm nhöõng traän baõo luït trôõ neân maõnh lieät hôn. Caùc traän baõo seõ taøn phaù caùc vuøng duyeân haûi, nhaát laø ôû mieàn Trung. Löôïng möa coù theå taêng 20% vaøo muøa möa nhöng löu löôïng caùc soâng ngoøi seõ giaûm ñeán 40% vaøo muøa khoâ. Söï haâm noùng toaøn caàu ñang xaûy ra vaø seõ gaây nhieàu thieät haïi traàm troïng treân khaép toaøn theá giôùi. Muoán giaûm thieåu caùc haäu quaû nghieâm troïng naøy chæ coù moät caùch duy nhaát laø caét giaûm caùc thaùn khí phaùt ra töø vieäc duøng than ñaù vaø daàu hoaû. Caùc nöôùc ñaõ kyõ ngheä hoaù nhö Hoa Kyø, Anh, Phaùp, Nhaät laø nhöõng nöôùc phaùt thaùn khí nhieàu nhaát. Nhaát laø Hoa Kyø ñaõ phaùt ra haøng naêm 25% toång soá CO2 treân theá giôùi maëc daàu chæ chieám coù 4% daân soá theá giôùi. Löôïng thaùn khí cuûa Hoa Kyø lôùn hôn toång soá löôïng cuûa ba nöôùc Trung Quoác, AÁn Ñoä vaø Nhaät Baûn. Tröôùc ñaây Hoa Kyø vaø caùc nöôùc tieân tieán khaùc ñaõ ñoàng yù caét giaûm thaùn khí qua Hieäp Ñònh Kyoto vaøo naêm 1997. Nhöng hieän nay chính quyeàn cuûa Toång Thoáng Bush ñaõ baõi boû hieäp ñònh Kyoto. Chính phuû Bush ñaõ vieän côù laø seõ aûnh höôõng xaáu ñeán kinh teá Hoa Kyø vaø coøn quaù nhieàu nghi vaán veà caùc haäu quaû cuûa söï haâm noùng toaøn caàu. Maëc daàu coù nhieàu nhaø laõnh ñaïo vaø khoa hoïc gia keâu goïi nhöng chính phuû Bush vaãn cöông quyeát giöõ laäp tröôøng. Thaùi ñoä naøy ñaõ laøm coâng phaãn khoâng nhöõng ña soá ngöôøi daân Myõ maø nhieàu quoác gia khaùc treân theá giôùi. Thaät ra Hieäp Ñònh Kyoto chæ keâu goïi Hoa Kyø caét giaûm 7% soá thaùn khí phaùt ra naêm 1990 vaøo naêm 2012. Ñaây ra moät möùc caét giaûm toái thieåu, deå thöïc hieän vaø ít toán keùm. Chæ caàn giaûm löôïng xaêng tieâu thuï bôûi xe coä baèng caùch taêng soá daëm ñi cho moãi gallon xaêng (gas mileage), nhaát laø caùc xe lôùn duøng nhieàu xaêng nhö SUV, cuõng ñuû möùc caét giaûm cuûa Hieäp Ñònh Kyoto. Haøng naêm xe coä duøng 70% soá daàu hoaû tieâu thuï vaø phaùt ra 33% toång soá CO2 ôû Hoa Kyø. Hieän nay vì giaù daàu taêng cao, soá xe duøng nhieàu xaêng seõ giaûm vaø caùc loaïi xe khoâng phaùt thaùn khí nhö xe chaïy baèng ñieän hay hydrogen seõ coù cô hoäi phaùt trieãn. Caùc nhaø maùy cuõng coù theå thay theá daàu hoaû baèng caùc nhieân lieäu khaùc nhö gioù vaø maët trôøi. Vì chính phuû lieân bang khoâng laøm gì ñeå caét giaûm CO2, hieän nay coù nhieàu tieåu bang ñang coù chöông trình choáng haâm noùng toaøn caàu. Tieåu bang California ñoøi hoûi 20% toång soá ñieän löïc töø gioù hay maët trôøi cuõng nhö ñaõ thoâng qua ñaïo luaät choáng CO2 ñöôïc aùp duïng cho xe coä keå töø naêm 2009. Theo moät khaûo cöùu cuûa Ñaïi hoïc MIT, Hoa Kyø coù theå giaûm hôn 20% soá löôïng CO2 vaøo naêm 2015 vôùi caùc kyõ thuaät saún coù hieän nay. Hieäp Ñònh Kyoto cuõng keâu goïi caùc nöôùc ñang treân ñaø phaùt trieãn nhö Trung Quoác vaø Vieät Nam giaûm thieåu löôïng phaùt thaùn khí. Sau Hoa Kyø, Trung Quoác laø nöôùc phaùt xuaát thaùn khí nhieàu nhaát. Than ñaù laø nguoàn nhieân lieäu chính cuûa Trung Quoác, vaø raát nhieàu nhaø maùy ñaõ khoâng coù bieän phaùp giaûm thieåu thaùn khí CO2 vaø caùc ñoäc toá. Hieän nay oâ nhieãm khoâng khí laø vaán ñeà nghieâm troïng ôû nhieàu nôi, nhaát laø caùc thaønh phoá lôùn. Moät khaûo cöùu cuûa Ngaân Haøng Theá Giôùi (World Bank) ñaõ öôùc tính oâ nhieãm khoâng khí ñaõ gaây thieät haïi töông ñöông vôùi 7% toång saûn löôïng (GDP) cuûa Trung Quoác rieâng naêm 1995. Trung Quoác coù theå giaûm löôïng thaùn khí baèng caùch thay theá caùc nhaø maùy loåi thôøi, thay than ñaù baèng nhieân lieäu ít CO2 hôn nhö daàu khí, vaø duøng caùc bieän phaùp caét giaûm CO2. Trung Quoác cuõng caàn xem xeùt kyû caøng caùc haäu quaû moâi truôøng cuûa caùc chöông trình phaùt trieån kinh teá. Vieät Nam laø nöôùc khoâng coù nhieàu nhaø maùy phaùt xuaát thaùn khí. Nhöng vôùi ñaø tieán trieån hieän nay, löôïng thaùn khí seõ taêng vì caùc nhaø maùy seõ duøng than ñaù vaø daàu khí nhieàu hôn. Löôïng thaùn khí cuõng seõ taêng theo soá xe coä caøng ngaøy caøng nhieàu ôû caùc thaønh phoá lôùn. Haø Noäi vaø Saigon hieän ñang cheát ngheït vì oâ nhieãm moâi tröôøng. Ngoaøi ra naïn phaù röøng cuõng taêng löôïng thaùn khí. Caùc bieän phaùp choáng haïn veà muøa khoâ cuõng nhö choáng baõo luït veà muøa luõ caàn ñöôïc nghieân cöùu vaø aùp duïng moät caùch nghieâm chænh. Caùc chöông trình phaùt trieån kinh teá caàn ñöôïc döïa treân caên baûn phaùt trieån beàn vöõng (sustainable development) vaø caàn ñaåy maïnh caùc bieän phaùp choáng phaùt xuaát thaùn khí haàu baûo veä moâi tröôøng vaø cuoäc soáng aám no cho ngöôøi daân. Thôøi gian khoâng coøn nhieàu. AÛnh höôûng tai haïi cuûa söï haâm noùng toaøn caàu xaûy ra khaép caû nöôùc. Ñeå giaûm thieåu caùc toån thaát caàn phaûi coù döï baùo thôøi tieát chính xaùc vaø kòp thôøi. Töø thaùng 7 naêm 2001, chuùng toâi ñaõ thaønh laäp moät trang Web teân http://vnbaolut.com ñeå cung caáp mieãn phí caùc döï baùo thôøi tieát qua maïng löôùi Internet. Haøng ngaøy trang Web VNBAOLUT.COM cho bieát thôøi tieát tröôùc 48 tieáng ñoàng hoà ôû 60 tænh thaønh töø Laïng Sôn ñeán Caø Maâu. Caùc döï baùo ñöôïc caäp nhaät boán laàn trong ngaøy (1 giôø, 7 giôø, 13 giôø vaø 19 giôø) vaø coù theå töï ñoäng gôûi qua e-mail. Trang tieáng Anh cuûa VNBAOLUT.COM coøn coù döï baùo thôøi tieát cho caùc thaønh phoá lôùn ôû Kampuchea vaø Laøo. Moät moâ hình toái taân vaø chính xaùc nhaát hieän nay, moâ hình MM5, ñöôïc duøng ñeå laøm caùc döï baùo. Ngoaøi ra trang Web VNBAOLUT.COM coøn cung caáp aûnh veä tinh vaø tin töùc thôøi tieát môùi nhaát, keå caû caùc döï baùo El Nino vaø luït Soâng Cöûu Long. Taát caû caùc dòch vuï noùi treân ñeàu mieån phí. Coâng vieäc laøm caùc döï baùo hoaøn toaøn thieän nguyeän vaø voâ vò lôïi. Chuùng toâi chæ mong ñöôïc giuùp ñôû phaàn naøo caùc ñoàng baøo ôû nhöõng vuøng thöôøng hay coù thieân tai.
|
||
 |
 |