Moái lo sôï veà vieäc gieo raéc maàm moáng beänh taät caøng ngaøy caøng gia taêng khoâng nhöõng taïi Hoa Kyø maø coøn ôû Anh , Ñöùc , Phaùp, UÙc, Nhaät vaø caùc quoác gia coù tham chieán vôùi Afganistan... Söï phaùt taùn beänh Than ñöôïc nhoùm khuûng boá gaây kinh hoaøng ñang daàn coù maët ôû nhieàu nôi treân theá giôùi qua hình thöùc thö tín .  Coù thaät beänh Than laø moái hieãm nguy haøng ñaàu khoâng ? Xin giôùi thieäu baïn ñoïc moät baøi bieân soaïn cuûa BS Hoà Ñaéc Duy.

    Khi so saùnh caùc loaïi vuõ khí coù taàm möùc saùt thöông haøng loaït treân dieän roäng gaây haäu töùc khaéc cuõng nhö  laâu daøi vôùi muïc ñích laøm suy yeáu , gaây taâm lyù kinh hoaøng cho ñòch quaân , ngöôøi ta ñaõ xöõ duïng bom nguyeân töõ , khinh khí, caùc loaïi vuõ khí hoùa hoïc nhö khí ñoäc gaây ngaït thôû , teâ lieät heä thoáng thaàn kinh thì vuõ khí sinh hoïc laø moät loaïi vuõ khí taøn ñoäc nhaát , nguy hieãm nhaát vì noù taïo ra moät loaïi beänh dòch khoâng nhöõng cho ngöôøi maø cho nhöõng vaät nuoâi , loaïi vuõ khí naøy töông ñoái khoù bò phaùt hieän , moät khi ñaõ phaùt taùn thì khoù coù bieän phaùp coâ laäp ngaên chaän maàm beänh cho neân phaïm vi saùt thöông cuûa noù raát roäng khoâng giôùi haïn veà maët khoâng gian laãn thôøi gian , trong lich söû nhaân loaïi ñaõ cho thaáy coù nhöõng traän dòch thôøi trung coå coù theå tieâu dieät caû moät daân toäc huûy dieät caû moät neàn vaên minh.

    Rieâng taïi nöôùc ta thì boä Ñaïi Vieät Söû Kyù Toaøn Thö phaàn Baûn Kyû Tuïc Bieân quyeãn XVI trang 36b cheùp: Hoàng Phuùc naêm thöù I (1572) Naêm aáy ,caùc huyeän ôû Ngheä An ,ñoàng ruoäng boû hoang, khoâng thu ñöôïc haït thoùc naøo, daân ñoùi to, laïi bò beänh dòch, cheát ñeán quùa nöõa, nhieàu ngöôøi xieâu giat, keû thì laàn vaøo Nam, ngöôøi thì giaït ra Baéc, trong haït raát tieâu ñieàu…

    Trong Quoác Trieàu chính bieân toaùt yeáu ghi laïi raèng : traän dòch naêm 1826 ñaõ laøm thieät maïng 18.000 daân ôû Gia Ñònh-Saigon  , Töø naêm 1847 trôø veà sau thì caùc traän ñaïi dòch xaûy ra vaøo caùc maên 1850,1854,1859,1865,1866,1885,1895…trong ñoù traän dòch naêm 1850 laø acù lieät nhaát “Taû höûu tröïc kyø vaø Nam kyø luïc tænh laâu nay daân bò nhieãm beänh hôi naëng ; Boä Hoä tính caû Nam,Baéc caùc haït bò beänh hôn 589.460 ngöôøi laïi bò maát traän dòch naêm 1885 ñaõ gieát cheát gaàn moät nöõa quaân ñoäi vieãn chinh Phaùp
Hình aûnh cuûa caùc traän dòch cho thaáy möùc taùc haïi khoù löôøng tröôùc ñöôïc , caùc beänh coù theå gaây ra hieãm hoïa naøy khoâng phaûi laø beänh Than nhö hieän nay ngöôøi ta dang xoân xao vì beänh Than coù theå kieãm soaùt ñöôïc coù theå ñeà phoøng ñöôïc veà phöông dieän dòch hoïc thì phaûi keå ñeán beänh ñaäu muøa , dòch taû , dòch haïch roài môù ñeán beänh Than

Beänh Ñaäu Muøa

    Töø raát sôùm tröôùc Coâng Nguyeân, trong lòch söû Trung Hoa, ngöôøi ta ñaõ ghi nhaän beänh naøy, ngöôøi Trung Hoa ñaõ bieát thoåi caùc buïi vaåy cuûa muïn ñaäu muøa vaøo muõi treû em, ôÛ Aán Ñoä ngöôøi ta ñaõ cho treû em maëc quaàn aùo cuûa nhöõng ngöôøi bò beänh ñaäu muøa ñeå phoøng beänh. ÔÛ theá kyû thöù 6, thöù 7, thöù 10 vaø thöù 17, beänh ñaäu muøa dieãn ra ôû Chaâu Phi, Phaùp, Ai Caäp, Chaâu aâu ñaõ laøm thieät maïng gaàn chuïc vaïn ngöôøi. ÔÛ Myõ, beänh ñaäu muøa ñöôïc daäp taét töø naêm 1926 vaø tröôøng hôïp beänh ñaäu muøa xuaát hieän vaøo thaùng 9 naêm 1978 taïi nöôùc Anh, beänh nhaân laø moät nhaân vieân cuûa phoøng thí nghieäm bò beänh do tai naïn ngheà nghieäp.

    Trong lòch söû nöôùc ta thì hai caâu chuyeän ñöôïc nhaéc nhôû ñeán. Beänh ñaäu muøa laø nguyeân nhaân laøm töû vong ñöùa con trai leân 5 tuoåi cuûa Haõi Thöôïng Laõn OÂng , gieát luoân ñöùa hoïc troø thaân thieát vaø moät ngöôøi laùng gieàng,  nghe oâng keå laïi trong phaàn môõ ñaàu cuûa moät taùc phaãm vó ñaïi “Haûi Thöôïng Y Toâng Taâm Lónh” :

“Toâi coù ñöùa con 5 tuoåi, bò beänh ñaäu muøa, gaëp thaày thuoác chöõa sai, khoâng khoûi khoùc loùc buoàn raàu môû saùch ñoïc trong côn ñau xoùt … than oâi! boïn ñieác ñui gieát con toâi khoâng ñaùng noùi nöõa, trôøi ñaát quûy thaàn oâi, sao maø oan uoång theá ! Ñaùng tieác laø soá meänh toâi raát gian truaân, môùi ñöôïc ñöùa con quùy hieám, maét ñeïp maøy xanh, trong vieäc chôi ñuøa chæ laáy saùch vôû buùt nghieân laøm thích, vieát chöõ thaønh doøng, caùc ca dao, ngaïn ngöõ, chuyeän keå. Nhieàu caâu daøi nghe qua moät laàn laø ñaõ nhôù, noùi naêng cöôøi ñuøa ñeàu coù  nghóa lyù, coù vaên veõ. Coù daïng thô, caâu ñoái … laøng xoùm cho laø laï. Toâi ñau xoùt nhö xeù gan ñöùt ruoät, ñi ñöùng naèm ngoài maát caû thaêng baèng, nhö ngaây nhö daïi gaàn nöõa naêm môùi hôi nguoâi tænh”

    Quoác trieàu Chaùnh Bieân cuûa quoác söû quaùn trieàu Nguyeãn coù ghi thaùng 4 naêm Canh Thaân (1800) vua Gia Long khi ñem quaân cöùu vieän ôû Bình Ñònh ñaõ chæ ñònh Hoaøng Töû Caûnh (1780 – 1801) ôû laïi traán giöõ tænh Gia Ñònh ñeán thaùng 2 naêm sau (1801) Hoaøng töû Caûnh  cheát vì beänh ñaäu muøa. Hoaëc baûn thaân vua Töï Ñöùc cuõng bò beänh ñaäu muøa. Thaùng 6 naêm Nhaâm Ngoï (1882) vua Töï Ñöùc cöû Cöûu Phaåm Y Sinh Nguyeãn Vaên Taâm qua Höông Caûng hoïc caùch thöùc chuûng ngöøa beänh ñaäu muøa taïi y vieän Ñoâng Ba  (Singapore).

    YÙ nieäm tieâm chích ñeå chuûng ngöøa beänh ñaäu muøa ñöôïc coi laø moät phaùt kieán sôùm nhaát ôû vuøng Trung Ñoâng, Thoå Nhæ Kyø. Vaøo nhöõng naêm 1713 – 1716, hoäi Hoaøng Gia Anh nhaän ñöôïc thoâng baùo giöõa Emnanuel Timoni vaø Giacomo Pilarini vaø sau ñoù cuûa Hans Sloane töø Thoå Nhæ Kyø ñeà caäp ñeán phöông phaùp tieâm chích naøy. Naêm1780 Genner(1749-1823) ñaõ nhaän thaáy coù loaïi ñaäu boø thaät vôùi nhöõng muïn muõ ñaëc thuø ôû nuùm vuù boø, chæ nhöõng ngöôøi maéc beänh naøy môí coù khaû naêng phoøng ñöôïc beänh ñaäu muøa coøn nhöõng daïng ñaäu boø khaùc kghoâng coù khaû naêng phoøng beänh. Hôn nöõa chæ moät giai ñoaïn phaùt trieån nhaát ñònh, muïn muõ ñaäu boø môùi coù khaû naêng phoøng beänh khi tieâm chuûng vaøo ngöôøi laønh cho maõi ñeán naêm 1798 thì coâng trình nghieân cöùu cuûa oâng môùi ñöôïc chaáp nhaän. Phöông phaùp chuûng ñaäu cuûa Genner nhanh choùng ñöôïc phoå bieán khaép Aâu Chaâu, roài lan ñeán Aán Ñoä, Trung Quoác vaø Höông Caûng  …

    Thôøi ñieåm Haûi Thöôïng Laõn  Oâng hoaøn thaønh taäp Moäng Trung Giaùc Ñaäu thì  beân kia trôøi Aâu Edward Jenner cuõng vöøa khaùm phaù vaø hoaøn chænh phöông phaùp chuûng ngöøa beänh ñaäu muøa. Khoù coù moät taùc giaû naøo nghieân cöuù veà beänh ñaäu muøa treân theá giôùi quan saùt kyû baèng oâng veà phöông dieän laâm saøng .Trong saùch Moäng Trung Giaùc Ñaäu oâng ñaõ vieát nhö sau : Beänh Ñaäu phaùt soát roài thì ñaäu môùi moïc ra ,nhanh nhaát laø moät ngaøy,trung bình laø ba ngaøy, chaäm nöõa laø 5,6 ngaøy maø thoâi…veà caùch soi ñeøn ñeå quan saùt muïn ñaäu oâng vieát :

“Laáy giaáy baûn cuoän laïi thaønh ñieáu (thoi daøi), taåm daáu vöøng cho thaám heát roài hong khoâ, ñeán khi duøng laïi taåm theâm daáu meø roài hô qua laïi treân ngoïn ñeøn khieán cho daàu khoâng suûi gioû gioït ñeå khoûi gaây phoûng. Khi soi phaûi ñoùng kín caùc cöûa soå, cöûa ra vaøo, cho trong nhaø thaät toái. Muoán soi ôû beân traùi thì ñöa ngoïn ñeøn sang beân phaûi, muoán soi beân phaûi thì ñöa ngoïn ñeøn sang beân traùi. Muoán soi choã treân hay choã döôùi thì cuõng theo caùch aáy. Ñaäu nhieàu hay ít, maøu saéc ra sao ñeàu coù theå thaáy ñöôïc. Laïi duøng tay maø sôø, neáu thaáy laèn sôø theo tay maøu hoàng ñoåi sang maøu traéng, hoaëc maøu traéng ñoåi sang maøu hoàng, chöùng toû huyeát hoaït thì coù cô soáng ñöôïc. Neáu sôø vaøo khoâng traéng, nhaác tay khoâng thaáy hoàng chöùng toû huyeát khoâ thì tuy ñaäu moïc khoâ cuõng laø chöùng nguy.

Vì muïn sôûi moïc noâng ôû ngoaøi da maø ôû phía trong khoâng coù goác. Muïn ñaäu coù goác ôû taàng thòt, goác raát saâu, cho neân laáy tay sôø coù theå thaáy ñöôïc haïch goác cuûa muïn ñaäu maø nghieäm bieát. Quan saùt döôùi aùnh naéng maët trôøi khoâng theå thaáy döôïc. Laáy löûa soi maø treû leân kinh co giaät, gaøo khoùc cuõng laø chöùng haäu cuûa ñaäu. Vì hoûa cuûa Taâm maïch quùa, laïi gaëp hoûa (löûa) ôû ngoaøi maø gaây neân chöùng söï nhö vaäy. Caùch chöõa neân lôïi tieåu nheï ñeå daãn hoûa ôû Taâm ñi xuoáng, neáu khoâng thì kinh giaät laïi naëng hôn leân.
Toâi coù moät pheùp quan troïng coù theå xem bieát ñaäu laønh döõ, caøng laøm caøng thaáy ñuùng. Luùc soi, ñöa ñeøn treân muïn ñaäu, neáu thaáy saéc cuûa muïn ñaäu vaø aùnh saùng cuûa ñeøn phaûn xaï laïi nhau, theo aùnh saùng ñeøn qua laïi, muïn ñaäu laáp laùnh nhö coù veû chuyeån ñoäng.”

    Sieâu vi  gaây beänh ñaäu muøa taïo caùc trieäu chöùng noùng soát cao, meät moûi, nhöùc ñaàu vaø löng döõ doäi, da noåi nhöõng veát troøn sau seõ thaønh nhöõng veát roã saâu. Töû vong do beänh khoaûng 30%. Ñaäu muøa ñaõ bò tieâu dieät töø naêm 1980.

    Ñaäu muøa raát laây . Neáu baây giôø chæ caàn moät vaøi tröôøng hôïp xuaát hieän laø coù moät söï hoãn loaïn ngay trong ñôøi soáng xaõ hoäi vaø moät gaùnh naëng cho ngaønh y teá vì noù seõ lan truyeàn nhanh choùng. Töø naêm 1972, khoâng ai coøn chích ngöøa ñaäu muøa, nhöõng ngöôøi chích ngöøa tröôùc 1972, khaùng theå trong cô theå hoï ñaõ giaûm nhieàu sau 10 naêm, neân neáu baây giôø coù dòch, thì ít ngöôøi traùnh ñöôïc. Thuoác chuûng ngöøa ñaäu muøa hình nhö khoâng coøn ñöôïc saûn xuaát.

    Chính thöùc, chæ coù hai nguoàn löu tröõ sieâu vi ñaäu muøa treân theá giôùi laø ôû Myõ vaø Nga, vôùi muïc ñích nghieân cöùu, ñöôïc canh chöøng caån maät. Coù theå coøn nhöõng nôi löu tröõ bí maät khaùc ôû Iraq, Baéc Haøn vaø Nga.
 

Last modified: October 28, 2001